Blaski i cienie samorządu zawodowego

Termin „samorząd” pochodzi od dwóch słów: samodzielność i zarząd. Dla grupy zawodowej, której przedstawiciele odczuwają w swojej codziennej działalności, rozstrzygający i często niezgodny z oczekiwaniami i poczuciem sensowności, wpływ rozwiązań formułowanych przez organy państwa, owa samodzielność jawi się jako możliwość pełnego samostanowienia. Taka perspektywa wywołuje pozytywny entuzjazm, który z czasem weryfikują  zawiłości w przygotowaniu za równio przepisów ustawy jak i aktów wykonawczych oraz realizowania się w praktyce samorządności zawodowej.

Zakłada się, że samorządy zawodowe to korporacyjne osoby prawne same zarządzające swoimi sprawami, ponieważ wszyscy członkowie mają zagwarantowany wpływ na działalność korporacji poprzez wybrane i ustanowione przez siebie organy samorządu. W tym miejscu ważną kwestją wydaje się być realny udział samych zainteresowanych wykonujących konkretny zawód w tworzeniu zasad ujętych w ustawie powołującej dany samorząd do życia, a po ustanowieniu samorządu wybór osób, cieszących się powszechnym zaufaniem członków, do władz korporacji. Jest to bardzo ważna kwestja gdyż przynależność do pozostałych rodzajów zrzeszeń, tj. stowarzyszenia osób wykonujących dany zawód, nie skutkuje tak jak w przypadku samorządu zawodowego, przymusem wobec członków samorządu do postępowania zgodnego z aktami prawnymi obowiązującymi w danej korporacji. Samorząd posiada bowiem na mocy jednostronnych aktów władztwo administracyjne nad swoimi członkami, a przynależność do samorządu jest obowiązkowa dla osób wykonujących zawód posiadający swój samorząd.

Zakłada się, że samorządy zawodowe stanowiące formę decentralizacji władzy publicznej jako podmioty złożone z osób wykonujących dany zawód mogą w najwłaściwszy sposób prowadzić i zarządzać sprawami swojej profesji. Działania takie, stanowiące niejako zarządzanie „od wewnątrz” korporacji, są z pewnością lepszym rozwiązaniem od odgórnego narzucania norm i zasad przez organy niemające zawsze profesjonalnego przygotowania i dogłębnego zrozumienia specyfiki charakteryzującej daną grupę zawodową.

Podstawę prawną do tworzenia samorządów zawodowych stanowi art. 17 ust. 1 Konstytucji, który dopuszcza tworzenie samorządów zawodowych w drodze ustawy, jako podmiotów reprezentujących osoby wykonujące zwód zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Funkcja pieczy obejmuje wszelkiego rodzaju zadania i aktywności związane z podejmowaniem działalności zawodowej. Przekazanie pieczy zrzeszeniom zawodowym związane jest z określeniem na ich rzecz pewnego stopnia samodzielności, a zarazem z poddaniem działalności samorządów zawodowych nadzorowi państwowemu. Publicznoprawny charakter korporacji zawodowych wymusza ocenę podejmowanych przez nie działalności także w kategorii interesu publicznego.

Tu nasuwa się pytanie – czy zawody instruktora nauki i techniki jazdy oraz  egzaminatora można uznać za zawody zaufania publicznego?

Do zawodów zaufania publicznego zalicza się profesje, których praca polega na wykonywaniu zadań o szczególnym charakterze z punktu widzenia zadań publicznych i troski o realizację interesu publicznego. Zatem do tego rodzaju zawodów przypisywana jest również misyjność rozumiana jako służba ogółowi, oznacza to, że osoby wykonujące te zawody muszą mieć dobrą wolę, właściwą motywację i staranność. Muszą przestrzegać wartości istotnych dla właściwego wykonywania zawodu ale również dla funkcjonowania państwa jako takiego, czyli również przestrzegania prawa obowiązującego na terenie państwa. Zawody takie można wykonywać dopiero po uzyskaniu tytułu zawodowego po spełnieniu określonych wymogów dotyczących wykształcenia i praktyki. Generalnie można stwierdzić, że wprowadzenie do Konstytucji RP samorządów zawodów zaufania publicznego było wyrazem kreowania zaufania obywateli do określonego zawodu ze względu na jego istotną rolę społeczną i znaczenie ustrojowe.

Podejmując w tej wypowiedzi podstawowe zagadnienia związane z powołaniem samorządu instruktorów i egzaminatorów, należy przedstawić kompetencje samorządów zawodowych odnoszących się do realizacji przez nie interesu publicznego:

– wpływ na wstepowanie do samorządu nowych członków

– dbałośc o profesjonalne szkolenia członków grupy zwodowej zorganizowanej w samorząd, w tym również peramanentne podnoszenie poziomu profesjonalnego i doskonalenie zawodowe

– ustanowienie standardów wykonywania zawodu, przede wszystkim etycznych

– kontrola profesjonalnej i etycznej jakości dostarczanych społeczeństwu usług.

W kolejnych wypowiedziach zamierzam odnieść się do praktyki tworzenia i funkcjonowania istniejących już samorządów oraz doświadczeń tych grup zawodowych, które tak jak np. ratownicy medyczni od 11 lat starają się o własną izbę w samorządzie zawodów medycznych.

Przypominamy, iż w PFSSK w 2003 roku powstała już inicjatywa i stworzono projekt samorządu zawodowego(projekt ustawy znajduje się w dokumentach PFSSK) i gospodarczego, ten drugi został zrealizowany.(OIGOSK, PIGOSK)

Zarząd PFSSK